Copywriterze, szukając nowych zleceń pewnie nie raz spotkałeś się z koniecznością przesłania próbki swojego tekstu. Jest to powszechna praktyka zarówno wśród zleceniodawców, jak i pracodawców służąca sprawdzeniu kompetencji przyszłego wykonawcy zadania. W niniejszym artykule postaram się udzielić odpowiedzi na pytanie, czy potencjalny zleceniodawca/pracodawca ma prawo wykorzystać taki tekst próbny i w jaki sposób copywriter może zabezpieczyć efekty swojej pracy.
RODO czyli rozporządzenie ogólne o ochronie danych osobowych - dowiedz się więcej!
Przedmiot prawa autorskiego
Z uwagi na fakt, że prawo autorskie nie przewiduje zamkniętego katalogu utworów, tekst próbny również uznać można za utwór, który stanowi przedmiot chroniony przez prawo autorskie. Utwór podlega ochronie od momentu kiedy zostanie ustalony, czyli w jakiś sposób uzewnętrzniony np. zapisany w pliku komputerowym, na kartce papieru, nagrany na płycie czy innym nośniku przenośnym (nie musi być przy tym ukończony). O ile twórca utworu (copywriter) nie przekazał części swoich praw autorskich na podstawie odpowiedniej umowy, to posiada on pełne prawo do dysponowania stworzonym przez siebie tekstem próbnym (utworem).
Freelancer
Copywriter na zlecenie musi zwrócić uwagę przede wszystkim na treść ogłoszenia zleceniodawcy. Jeśli zadaniem copywritera będzie przygotowanie bezpłatnego tekstu próbnego przeznaczonego do publikacji w konkretnie wskazanym miejscu, można domniemywać, iż przesyłając potencjalnemu zleceniodawcy próbkę swojego tekstu copywriter udziela bezpłatnej licencji odnoszącej się do pola eksploatacji wyraźnie wskazanego w treści ogłoszenia. Licencja jest zgodą na konkretne wykorzystanie utworu. W odróżnieniu od umowy przeniesienia praw autorskich, udzielając licencji autor nie traci uprawnień wynikających z autorskiego prawa majątkowego. Udzielenie licencji nie wymaga także zawarcia przez strony umowy w formie pisemnej (chyba że mamy do czynienia z umową licencyjną wyłączną). Potencjalny zleceniodawca nie może jednak udzielić licencji do otrzymanego w powyżej opisany sposób tekstu innej osobie. Ponadto, potencjalny zleceniodawca, przy tak sformułowanym ogłoszeniu, nie będzie uprawniony do publikacji tekstu próbnego w innym miejscu niż wskazane w treści ogłoszenia. Domniemany zakres licencji wynika bowiem z treści ogłoszenia.
Copywriter w trakcie procesu rekrutacyjnego
Copywriter starający się o etat, podobnie jak copywriter freelancer, powinien zwrócić uwagę na treść ogłoszenia o przebiegu procesu rekrutacyjnego. Zasadniczo przesłanie próbki tekstu w ramach rekrutacji nie powinno oznaczać udzielenia licencji potencjalnemu pracodawcy, a to z racji przesyłania tekstu jedynie dla celów przeprowadzanej rekrutacji. Potencjalny pracodawca nie może zatem wykorzystać efektów pracy copywritera biorącego udział w procesie rekrutacyjnym. Jeżeli jednak potencjalny pracodawca w treści ogłoszenia zamieścił zastrzeżenie, że przesłanie próbki tekstu jest jednoznaczne z udzieleniem nieodpłatnej licencji na opublikowanie tekstu w danej formie i w danym miejscu, copywriter biorąc udział w rekrutacji i przesyłając potencjalnemu pracodawcy próbki swojego tekstu udziela domniemanej licencji na wskazanych w ogłoszeniu polach eksploatacji. Częstym zabiegiem stosowanym podczas procesu rekrutacyjnego jest także wymóg złożenia przez zainteresowanych rekrutacją oświadczenia o udzieleniu potencjalnemu pracodawcy licencji na przesłany tekst próbny, które to oświadczenie jest obligatoryjnym dokumentem, obok CV, branym pod uwagę przy kwalifikowaniu zainteresowanych do pracy. W takim przypadku należy zastanowić się, czy chcemy brać udział w rekrutacji.
Jak zabezpieczyć tekst próbny?
O zabezpieczenie tekstu próbnego zadbać powinien sam copywriter. To, czy copywriter udzielił chociażby domniemanej zgody na wykorzystanie jego tekstu próbnego przez osobę trzecią zależy zawsze od okoliczności i musi być oceniane indywidualnie. Dla zabezpieczenia tekstu próbnego copywriter powinien wyraźnie zastrzec swoje stanowisko w sprawie wykorzystania jego tekstu przez potencjalnego zleceniodawcę/pracodawcę. W jaki sposób? Najprościej do przesyłanego tekstu próbnego załączyć oświadczenie o tym, iż przesyłany tekst próbny służy celom weryfikacji umiejętności copywritera i nie jest przeznaczony do publikowania i wykorzystywania przez inne niż autor osoby na jakimkolwiek polu eksploatacji. Dobrym pomysłem jest także zamieszczenie w stopce pliku informacji o tym kto jest jego autorem, a tekst przesyłać w formie zamkniętego pliku uniemożliwiającego jego edytowanie, kopiowanie itp.
Publikacja tekstu próbnego bez podania autora
Jeśli z treści ogłoszenia lub ustaleń stron nie wynika, że tekst próbny może zostać opublikowany anonimowo to nie ma żadnych podstaw do pominięcia autora publikacji. Twórca może oczywiście zgodzić się na udostepnienie jego tekstu bez oznaczenia go jego nazwiskiem. Nie oznacza to jednak zrzeczenia się prawa do autorstwa utworu i nie upoważnia osób trzecich, w tym potencjalnego zleceniodawcy lub pracodawcy do przejmowania stworzonego utworu. W razie anonimowego opublikowania tekstu próbnego bez zgody copywritera na anonimową jego publikację, copywriter może domagać się uznania jego autorstwa oraz podjąć kroki zmierzające do ochrony jego praw na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Copywriter na etacie
Powyższe rozważania warto uzupełnić o krótką analizę sytuacji prawnej utworów stworzonych przez copywritera w ramach stosunku pracy. Zgodnie z art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych prawa do utworów powstałych w ramach stosunku pracy nabywa pracodawca – z chwilą objęcia tych utworów. Jeżeli więc copywriter, którego obowiązkiem służbowym jest tworzenie wyłącznie rozszerzonych opisów produktów do sklepu internetowego, wymyśli, choćby w trakcie pracy, chwytliwy slogan reklamowy, jego pracodawca nie nabędzie automatycznie praw autorskich do stworzonego sloganu. Aby nabyć takie prawa konieczne będzie zawarcie umowy z copywriterem i ustalenie stosownego wynagrodzenia.
Co się składa na wynagrodzenie?
Wynagrodzenie copywritera to z reguły nie tylko kwota za wykonanie zlecenia, czyli stworzenie tekstu, ale także stosowna suma za przekazanie majątkowych praw autorskich lub udzielenie licencji na wykorzystanie tekstu na konkretnych polach eksploatacji. Oczywiście są to tylko elementy składowe, które nie muszą być ujęte jako jedna kwota.
RODO czyli rozporządzenie ogólne o ochronie danych osobowych - dowiedz się więcej!
